Temat alimentów zazwyczaj dotyczy rodziców, którzy po rozwodzie lub prawnej separacji, zobowiązani są do wsparcia finansowego swoich dzieci. W polskim systemie prawnym istnieje jednak możliwość odwrócenia obowiązku alimentacyjnego. Kiedy to dorosłe dzieci muszą płacić na rodziców? Sprawdź, jakie warunki muszą być spełnione i kiedy prawo zarządza alimenty na rzecz rodzica!
Obowiązek alimentacyjny w Polsce
W Polsce podstawą prawną dla alimentów są przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z artykułem 128 k.r.o. obowiązek dostarczania środków na utrzymanie, a w miarę potrzeby także środków na wychowanie (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Oznacza to, że sąd orzekając wysokość alimentów, bierze pod uwagę:
- wysokość bieżących zarobków,
- sprawowanie opieki (lub jej brak – w przypadku dziecka),
- zgromadzony majątek,
- poziom życia,
- zarobkowe możliwości i wykształcenie zobowiązanego.
Alimenty obowiązują od momentu zasądzenia ich przez sąd aż do daty orzeczenia o wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego. Warto wiedzieć, że wyrok alimentacyjny nie wygasa z urzędu – zobowiązany krewny powinien wystąpić do sądu z pozwem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.
Kiedy rodzic może wystąpić o alimenty od dziecka?
Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym obowiązek dostarczania środków na utrzymanie i wychowanie obciąża krewnych w linii prostej i rodzeństwo. Pozwala to więc odwrócić sytuację i domagać się alimentów rodzicom od dzieci. Alimenty mogą zostać nałożone na dorosłe dziecko, po spełnieniu określonych przesłanek. Kiedy rodzic może pozwać dziecko o alimenty?
Według z art. 133 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o alimenty (poza dziećmi) mogą wystąpić osoby, które znajdują się w niedostatku. Czym jest niedostatek według prawa? W orzecznictwie niedostatek rozumiany jest jako niemożność czynienia wydatków, które pozwalają na normalne życie na godziwym poziomie. Poziom życia jest adekwatny do zindywidualizowanych, usprawiedliwionych potrzeb materialnych (np. wydatki na leki, jedzenie, opłaty za mieszkanie) i niematerialnych określonej osoby. Znajdowanie się w niedostatku może być spowodowane także wiekiem, chorobą, niezdolnością do pracy zarobkowej lub innymi, uzasadnionymi powodami.
Aby uzyskać alimenty od dzieci, należy wnieść do sądu pozew. Warunkiem rozpoczęcia postępowania jest udowodnienie przez rodzica życia w niedostatku. Podczas zasądzania alimentów ważne będzie to, jak rodzic znalazł się w niedostatku. Jeżeli sytuacja spowodowana jest np. zaciągniętymi długami, uczestnictwem w grach hazardowych lub nadużywaniem alkoholu, roszczenia mogą zostać oddalone. Argumentem przeciwko zasądzeniu alimentów jest także to, że rodzic mimo realnych możliwości zarobkowych nie podejmuje pracy.
Dziecko pozwane o alimenty może, zgodnie z przepisami prawa cywilnego, udowadniać, że żądania alimentacyjne rodzica są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ma to związek przede wszystkim z:
– zaniedbywaniem dziecka w dzieciństwie,
– niewywiązywaniem się z obowiązków rodzicielskich,
– brakiem kontaktu ze strony rodzica,
– niedbaniem o więzi rodzinne,
– niepłaceniem alimentów przez rodzica na dziecko.
Aby sąd mógł zasądzić alimenty od dziecka na rzecz rodzica, dorosłe dziecko musi mieć zarobki, których wysokość pozwoli jednocześnie zaspokoić interesy zobowiązanego i uprawnionego. Pod uwagę brany jest także fakt, czy dziecko wykonywało obowiązki wobec rodziców w przeszłości.
Ile wynoszą alimenty na rodzica?
W Polsce nie ma określonej kwoty alimentów na rodzica, ponieważ wysokość alimentów jest ustalana indywidualnie przez sąd na podstawie zasad ogólnych. Kwota alimentów określana jest na podstawie uzasadnionych potrzeb. Alimenty mogą być wyższe w przypadku, gdy uprawniony ma wysokie koszty związane np. z leczeniem.
Warunkiem przyznania alimentów po pozytywnym rozpatrzeniu pozwu jest fakt, że dziecko posiada wystarczający dochód na utrzymanie własnej rodziny i opłacenie świadczeń alimentacyjnych na rodzica.
Alimenty na rodzica pozbawionego władzy rodzicielskiej
O świadczenia alimentacyjne mogą ubiegać się rodzice biologiczni, ale też rodzice adopcyjni, a nawet macocha lub ojczym, którzy przysposobili dziecko partnera. Niestety o alimenty mogą ubiegać się także rodzice pozbawieni praw rodzicielskich wobec dziecka.
Według polskiego prawa obowiązek alimentacyjny oraz kwestia władzy rodzicielskiej to całkowicie odrębne i niezależne od siebie sprawy. Żaden z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie określa, że ubieganie się o alimenty uzależnione jest od realnego sprawowania opieki i władzy rodzicielskiej. Nawet rodzic, który nie utrzymywał kontaktu ze swoimi dziećmi, może „na starość” domagać się od nich alimentów z powodu niedostatku.
W tak trudnych sytuacjach Sąd Najwyższy rekomenduje, by roszczenia alimentacyjne oceniać według zasad współżycia społecznego. Jeżeli dziecko wykaże zaniedbania rodzica z przeszłości (np. rodzic sam nie płacił alimentów, nie utrzymywał kontaktów, nie interesował się wychowanie, stosował przemoc), nie będzie musiał płacić alimentów. Istotna w procesie alimentacyjnym jest także sytuacja, w której rodzic popadł w niedostatek z własnej winy i mimo możliwości nie podejmuje działań mających na celu poprawę sytuacji materialnej i bytowej. W tym przypadku także roszczenia alimentacyjne mogą zostać oddalone.
Pozew o alimenty to niezwykle trudna sytuacja zarówno dla rodzica, jak i dla dziecka. Ze względu na pokrewieństwo cały proces jest mocno nacechowany emocjonalnie. Aby mieć pewność, że sprawa zostanie rozwiązana na naszą korzyść, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej. Wsparcie z zakresu prawa rodzinnego oferuje także kancelaria adwokacko-radcowska Suulegal Szpyrka-Urbański.